Στις 15 Ιουνίου 1965 ξεκινά μια μακρά περίοδο πολιτικής κρίσης, που θα υπονομεύσει το δημοκρατικό πολίτευμα.
Κεντρικό πρόσωπο του δράματος ο Κωνσταντίνος, που προκαλεί την πτώση του πρωθυπουργού Γεωργιου Παπανδρέου και στην συνέχεια μεθοδεύει τη συγκρότηση των περίφημων «κυβερνήσεων αποστασίας», χρησιμοποιώντας πρώην στελέχη της Ένωσης Κέντρου.
 |
| Η κυβέρνηση Γεώργιου Παπανδρέου στη Βουλή. Σε πρώτο πλάνο και οι Σ.Στεφανόπουλος, Π.Γαρουφαλιάς και Κ.Μητσοτάκης |
Η «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ» φέρνει στο προσκήνιο τις υπάρχουσες αντιθέσεις στους κόλπους της «Ένωσης Κέντρου» και από τις αρχές Ιουλίου πυροδοτεί μια σοβαρή ρήξη ανάμεσα στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και στον προσκείμενο στ' Ανάκτορα υπουργό Εθνικής Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά. Μπρος στην κατάσταση αυτή, ο πρωθυπουργός καλεί τον υπουργό του να παραιτηθεί (μια και τον θεωρεί ως μετέχοντα στην όλη εκστρατεία κατά της κυβέρνησης), ο τελευταίος όμως, με μια πρωτοβουλία χωρίς προηγούμενο σε κοινοβουλευτικό πολίτευμα, αρνείται! Μετά από αυτό, ο Γ. Παπανδρέου κάνει γνωστό στο βασιλιά ότι έχει αποφασίσει ν' απομακρύνει τον Γαρουφαλιά από τη θέση του και ν' αναλάβει ο ίδιος (όπως είχε δικαίωμα κατά το Σύνταγμα) το υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή ο βασιλιάς κάνει τη μοιραία κίνηση. Συμπεριφερόμενος ως πολιτικό πρόσωπο μάλλον παρά ως τυπικός άρχων, απορρίπτει την απόφαση του πρωθυπουργού και (καλύπτοντας πλήρως τον Γαρουφαλιά) κάνει σαφές ότι δεν δέχεται αλλαγή στην πολιτική ηγεσία του επίμαχου υπουργείου. Στη σχετική μάλιστα αλληλογραφία του με τον Παπανδρέου, παίρνει ανοιχτή θέση πάνω στην «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ» (που βρισκόταν στο στάδιο των ανακρίσεων), η οποία και ταυτίζεται πλήρως με εκείνην της Αντιπολίτευσης.
Στις 14 Ιουλίου ο βασιλιάς επιστρέφει στην Αθήνα από την Κέρκυρα (όπου λίγες ημέρες πιο πριν είχε γεννηθεί η κόρη του Αλεξία) και προγραμματίζεται συνάντηση των δυο βασικών παραγόντων του πολιτεύματος νια την επομένη.
 |
| Παπανδρέου, Κωνσταντίνος |
Η απόλυση. Η συνάντηση γίνεται στα ανάκτορα στις επτά το απόγευμα και είναι πολύ σύντομη. Και οι δυο πλευρές επιμένουν στις θέσεις τους. Ακολουθεί η εξής στιχομυθία:
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Ώστε, μεγαλειότατε, ευρισκόμεθα εν διαφωνία; ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Δυστυχώς. Και αυτό σημαίνει ότι παραιτείσθε;
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Βεβαιότατα. Αύριον θα σας υποβάλλω εγγράφως την παραίτησιν της Κυβερνήσεως μου.
ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Δεν χρειάζεται κύριε πρόεδρε. Μου αρκεί και η προφορική υποβολή της. θεωρώ την παραίτησίν σας ως δεδομένην από την στιγμήν αυτήν.
Η ενέργεια αυτή του Κωνσταντίνου ισοδυναμούσε με ουσιαστική απόλυση του πρωθυπουργού, αν ληφθεί υπόψη το τελείως παράτυπο της (εσπευσμένη «επισημοποίηση» προφορικής και μη καταγραμμένης παραίτησης). Εξάλλου, χαρακτηριστικό είναι ότι την ίδια ώρα ο Γαρουφαλιάς είχε διατάξει «αυτοβούλως» στρατιωτική επιφυλακή στην περιοχή της πρωτεύουσας (εν αγνοία του νόμιμου πρωθυπουργού),ενώ είχε ήδη μεθοδευτεί και η διάδοχη λύση.
Η πρώτη κυβέρνηση αποστατών.
Μια ώρα περίπου μετά τη στιχομυθία αυτή, ο βασιλιάς ολοκληρώνει το κοινοβουλευτικό του «πραξικόπημα», ορκίζοντας στα ανάκτορα (εν αγνοία του ακόμη νόμιμου πρωθυπουργού Παπανδρέου) την πρώτη «κυβέρνηση αποστατών». Πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο πρόεδρος της Βουλής Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας, με υπουργούς άλλα στελέχη της Ένωσης Κέντρου (Κ. Μητσοτάκης, Δ. Παπασπύρου, Σ. Αλαμανής, Γ. Μπακατσέλος κ.ά.).
Οι βασιλικοί χειρισμοί προκαλούν πραγματική πολιτική έκρηξη και ο Γ. Παπανδρέου καταγγέλλει εξοργισμένος τόσο τη στάση του Κωνσταντίνου, όσο και τα στελέχη του κόμματος του που δέχτηκαν να συμπράξουν μ' αυτόν. Τους αποκαλεί «αποστάτες» και «προδότες» και καλεί το λαό ν' αγωνιστεί για την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας. Κατά τις ημέρες που ακολουθούν η Αθήνα συγκλονίζεται από πρωτοφανείς σε όγκο και πάθος διαδηλώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώνεται ένας φοιτητής (ο 23χρος Σωτήρης Πέτρουλας) και τραυματίζονται δεκάδες. Παράλληλα, στη Βουλή διαδραματίζονται «σκηνές απείρου κάλλους», με τους βουλευτές του Κέντρου ν' αποδοκιμάζουν έντονα τα μέλη της νέας κυβέρνησης. Ιδιαίτερα έντονες είναι οι επιθέσεις κατά του Νόβα, που (ας σημειωθεί) εκείνες τις μέρες γίνεται και στόχος ειρωνικών επιθέσεων από τον κεντρώο Τύπο για το ποιητικό του παρελθόν. Παίρνει, μάλιστα, και το ελάχιστα τιμητικό τίτλο του «Γαρνάλατα» (για κάποιους άτυχους στίχους των οποίων φερόταν συγγραφέας).
Η κυβέρνηση Νόβα αποδοκιμάζεται από τη Βουλή στις 5 Αυγούστου, με 131 ψήφους υπέρ (25 των «αποστατών», 98 της ΕΡΕ και 8 του Κόμματος των Προοδευτικών του Μαρκεζίνη) και 167 κατά (145 της ΕΚ και 22 της ΕΔΑ). Μετά από το αποτέλεσμα αυτό, υποχρεώνεται να παραιτηθεί.
Η δεύτερη κυβέρνηση αποστατών.
Η αποδοκιμασία των ενεργειών του από τη Βουλή δεν πτοεί το νεαρό βασιλιά, που πρωτοστατεί σε παρασκηνιακές ενέργειες για τη «σαλαμοποίηση» του Κέντρου και την προσέλκυση και νέων βουλευτών του (με κύριο αντάλλαγμα την υπουργοποίησή τους). Έτσι, στις 20 Αυγούστου προχωρά στη συγκρότηση μιας δεύτερης κυβέρνησης «αποστατών», με πρωθυπουργό αυτή τη φορά τον άλλοτε κεντροαριστερό και εαμικό ηγέτη Ηλία Τσιριμώκο. Ο τελευταίος θα ισχυριστεί αργότερα ότι με την πράξη του εκείνη προσπάθησε να λειτουργήσει συμβιβαστικά και να αποτρέψει τον κίνδυνο της διαφαινόμενης στρατιωτικής δικτατορίας.
Η κυβέρνηση Τσιριμώκου αντιμετωπίζει πραγματική θύελλα λαϊκών αντιδράσεων. Λίγες ημέρες αργότερα αποδοκιμάζεται κι αυτή στη Βουλή, με μικρότερη όμως πλειοψηφία. Υπέρ της ψηφίζουν 135 βουλευτές (37 των «αποστατών» και 98 της ΕΡΕ) και εναντίον της 159 (134 της Ένωσης Κέντρου, 22 της ΕΔΑ και 3 του Κόμματος των Προοδευτικών).
Η τρίτη κυβέρνηση αποστατών.
Μετά και το νέο αυτό αποτέλεσμα, όλοι πιστεύουν ότι ο βασιλιάς θα ενδώσει επιτέλους και θα συμβάλει στην εκτόνωση της κατάστασης, οδηγώντας τη χώρα σε εκλογές (όπως ζητούσε ο Γ. Παπανδρέου). Όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αντίθετα, πεισματωμένος από τις αλλεπάλληλες αποτυχίες του, εντείνει (με τους συμβούλους του) τις προσπάθειες για απόσπαση και νέων βουλευτών του Κέντρου και δημιουργία τρίτης αυλικής κυβέρνησης. Έτσι (με τη συνεχιζόμενη διαρροή κεντρώων βουλευτών) προχωρά στις 18 Σεπτεμβρίου στην πρωθυπουργοποίηση του Σ. Στεφανόπουλου, ο οποίος (λίγες ημέρες πιο πριν) καταδίκαζε την αποστασία του Γ. Νόβα και του Η.Τσιριμώκου και καταψήφιζε τις κυβερνήσεις τους! Σημειώνεται ότι εκείνες της μέρες, πολλοί οπαδοί του Κέντρου θεώρησαν «ύποπτο» για φιλοβασιλισμό το «Συγκρότημα Λαμπράκη» (που τελικά έμεινε πιστό στον Γ. Παπανδρέου) και έκαψαν δημόσια φύλλα των εφημερίδων «Τα Νέα» και «Το Βήμα».
Η νέα κυβέρνηση θα εμφανιστεί στη βουλή και στις 24 Σεπτεμβρίου θα πάρει την ποθούμενη ψήφο εμπιστοσύνης, με 152 θετικές ψήφους. Κατά τους μήνες που ακολουθούν, τα πρώην στελέχη του Κέντρου που είχαν συμπράξει με τ' ανάκτορα, προχωρούν στη δημιουργία δικού τους κόμματος (φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κέντρο), το οποίο δεν θα κατορθώσει ποτέ ν' αποκτήσει έστω και στοιχειώδη λαϊκή βάση. Αντίθετα, η κυβέρνηση Στεφανόπουλου θα στηριχτεί απόλυτα στην ΕΡΕ (τη μεγάλη χαμένη των τελευταίων εκλογών του 1964), η οποία μάλιστα θ' αντιπροσωπευτεί σε κυβερνητικό επίπεδο μ' έναν υπουργό-τοποτηρητή.
Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι το Δεκέμβριο του 1966 και επί των ημερών της θα μεθοδευτούν οι δίκες για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και την υπόθεση της δολοφονίας Λαμπράκη (που θα πείσουν ελάχιστα για την αντικειμενικότητα τους). Τελικά, θα ανατραπεί από την ΕΡΕ και θ' ακολουθήσουν οι κρίσιμες πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στη δικτατορία της 21 ης Απριλίου 1967.
 |
| Εξοργισμένοι διαδηλωτές δηλώνουν την υποστήριξη τους στον Γ.Παπανδρέου και καταγγέλουν τους "αποστάτες" |
Τα «Ιουλιανά» του 1965 αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση της μεταπολεμικής περιόδου και άνοιξαν το δρόμο για την υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την τελική κατάρρευση του, το 1967. Παράλληλα, αποτέλεσαν την αρχή του τέλους για το μοναρχικό θεσμό, με ευθύνη του ίδιου του Κωνσταντίνου και των συμβούλων του. Κατά τους κρίσιμους εκείνους μήνες, ο βασιλιάς -επικαλούμενος τις συνταγματικές εξουσίες του- κατηγορήθηκε ότι συμπεριφέρθηκε με κριτήρια κομματάρχη και ήλθε επανειλημμένα σε ευθεία σύγκρουση με την αρχή της Λαϊκής Κυριαρχίας, που αποτελεί την πεμπτουσία του Συντάγματος. Δεν είναι τυχαίο ότι τότε ακούστηκαν και ορισμένα, ελάχιστα ευγενικά, συνθήματα κατά της βασιλικής οικογένειας. Μ' αυτά, υποδηλωνόταν και η ευθεία αντίθεση ενός τεράστιου μέρους των πολιτών εναντίον όχι μόνον του Κωνσταντίνου, αλλά και εναντίον του αυλικού του περιβάλλοντος, στο οποίο εμφανιζόταν να κανοναρχεί η βασίλισσα Φρειδερίκη, γνωστή και από παλιά για τις συνεχείς παρεμβάσεις της στα πολιτικά δρώμενα.
Καινούργια υπηρεσιακή κυβέρνηση
Η κυβέρνηση του Στέφανου Στεφανόπουλου (που ανέλαβε την εξουσία το Σεπτέμβριο του 1965) παραμένει στην εξουσία περισσότερο από ένα χρόνο, με την κοινοβουλευτική υποστήριξη της ΕΡΕ (της «χαμένης» των τελευταίων εκλογών του 1964). Κατά την περίοδο αυτή κατασιγάζονται σημαντικά τα έντονα πολιτικά πάθη και γίνεται κοινή συνείδηση στις ηγεσίες των δυο μεγαλύτερων κομμάτων (της Ένωσης Κέντρου και της ΕΡΕ) η ανάγκη της προσφυγής στις κάλπες. Στα μέσα Δεκεμβρίου επιτυγχάνεται σχετική συμφωνία μεταξύ Γ. Παπανδρέου - Π. Κανελλόπουλου (με τη σύμφωνη γνώμη και του Κωνσταντίνου) και στις 20 του ίδιου μήνα η ΕΡΕ ανακοινώνει ότι αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση. Την επομένη ο Στεφανόπουλος παραιτείται, κλείνοντας με την ενέργεια του αυτή τη θλιβερή περίοδο των «Ιουλιανών». Ακολουθεί ο σχηματισμός μεταβατικής - υπηρεσιακής κυβέρνησης υπό τον Ιωάννη Παρασκευόπουλο (τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό που είχε ενεργήσει τις εκλογές και του 1964), επιφορτισμένη να προετοιμάσει το δρόμο προς τη νέα και αποφασιστική εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου 1967. Σημειώνεται ότι ο βασιλιάς δεν περιορίζεται στο να εγκρίνει τον κατάλογο των υποψήφιων υπηρεσιακών υπουργών (που όφειλε να του προτείνει ο νέος πρωθυπουργός) αλλά (κατά παράβαση κάθε συνταγματικής αρχής) τους επιλέγει ο ίδιος!
 |
| Ο Κων/νος Μητσοτάκης, που κατηγορήθηκε ως "εγκέφαλος" της αποστασίας του 1965-1966 |
Η λύση Παρασκευόπουλου γίνεται και επίσημα αποδεκτή από τις ηγεσίες της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου, όχι όμως χωρίς προβλήματα. Πολλοί βουλευτές της ΕΡΕ εμφανίζονται να διαφωνούν με την επιλογή του Π. Κανελλόπουλου, ενόψει βέβαια και της διαφαινόμενης ήττας του κόμματος τους στις προσεχείς εκλογές. Σοβαρότερες είναι οι αντιδράσεις στους κόλπους της Ένωσης Κέντρου, όπου ο ηγέτης της κεντροαριστερής πτέρυγας Ανδρέας Παπανδρέου (γιος του ηγέτη του κόμματος) εκφράζει ανοιχτά τη δυσφορία του για το συμβιβασμό με την ΕΡΕ και το παλάτι και ζητά να καταγγελθεί η νέα κυβέρνηση και να αποδοκιμαστεί στη Βουλή. Η «ακραία» εκείνη πολιτική στάση του βρίσκει σύμφωνους δεκάδες βουλευτές της Ένωσης Κέντρου (περίπου 30-40), καθώς και μεγάλο μέρος των οπαδών του κόμματος.
Ο Γ. Παπανδρέου θα αντιδράσει δυναμικά στην «αριστερή εξέγερση» του γιου του και θα κάνει σαφές ότι όσοι καταψηφίσουν την κυβέρνηση του I. Παρασκευόπουλου, «θα θέσουν εαυτούς εκτός κόμματος». Με τη στάση του εκείνη υποχρεώνει τον Ανδρέα και τους πιστούς του βουλευτές να υποχωρήσουν και στις 13 Ιανουαρίου 1967 η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης, με 215 «ναι», επί 276 παρόντων (δεν ψήφισαν υπέρ της οι βουλευτές της ΕΔΑ και οι «αποστάτες»).
Η κυβέρνηση αυτή θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι τις 30 Μαρτίου 1967.
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου