Κατά τις βουλευτικές εκλογές της 29/10/1961 η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή πετυχαίνει την τρίτη της νίκη και σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η Ένωση Κέντρου και ο Γεώργιος Παπανδρέου καταγγέλλουν το αποτέλεσμα ως προϊόν βίας και νοθείας.
 |
| Ο Γεώργιος Παπανδρέου σε προεκλογική συγκένυτρωση το 1961 |
Στις 20 Σεπτεμβρίου το πρωί παραιτείται από την πρωθυπουργία ο Κ.Καραμανλής και η χώρα μπαίνει σε προεκλογική περίοδο. Την ίδια μέρα αναμένεται και η αναγγελία σχηματισμού υπηρεσιακής κυβέρνησης υπό το στρατηγό Θ. Τσακαλώτο, με παρεμβάσεις όμως των ανακτόρων η πρωθυπουργία ανατίθεται τελικά στο στρατηγό Κ. Δόβα, ο οποίος και αναλαμβάνει τα καθήκοντα του.
Βασικοί μονομάχοι των εκλογών είναι η ΕΡΕ (του Κ.Καραμανλή), η νεοσύστατη Ένωσις Κέντρου (με ηγέτη τον Γ.Παπανδρέου, συναρχηγό τον Σ.Βενιζέλο και συνεργαζόμενο τον Σ. Μαρκεζίνη του Κόμματος Προοδευτικών) και το ΠΑΜΕ (δηλαδή η ΕΔΑ με άλλη ονομασία). Ισχύει εκλογικό σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, το οποίο είναι ιδιαίτερα δυσμενές για το τρίτο κόμμα (που αναμένεται να είναι η Αριστερά).
Κατά την προεκλογική εκστρατεία παρατηρούνται σοβαρές παρατυπίες από κρατικά όργανα που διάκεινται ευμενώς προς την ΕΡΕ. Αντίστοιχα φαινόμενα διαπιστώνονται και κατά την ημέρα των εκλογών, ιδίως στα «ειδικά» εκλογικά κέντρα όπου ψηφίζουν στρατιωτικοί, αστυνομικοί και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι. Επίσης αναφέρονται ως ψηφίσαντες άνθρωποι ανύπαρκτοι ή... αποθανόντες προ ετών. Τέλος σημειώνονται διευθύνσεις ψηφοφόρων όπου δεν υπάρχουν σπίτια αλλά μόνον ακατοίκητα οικόπεδα με... δέντρα.
Με την τελική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων η ΕΡΕ εμφανίζεται ως νικήτρια με το 50,7% των ψήφων και 176 έδρες. Ακολουθεί ο συνασπισμός Ε.Κ. - Κ.Π. με το 33,7% και 100 έδρες και το ΠΑΜΕ με το 14,7% και μόλις 24 έδρες.
Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων προκαλεί την έκρηξη των ηγετών του Κέντρου, που τα θεωρούν ως προϊόν βίας και νοθείας, τουλάχιστον ως προς το ποσοστό που έδινε την αυτοδυναμία στην ΕΡΕ. Παράλληλα, ανακοινώνεται η έναρξη του περίφημου «Ανένδοτου Αγώνα», ο οποίος αποσκοπεί στην ανατροπή της νέας κυβέρνησης Καραμανλή, μιας κυβέρνησης που θεωρείται από την αντιπολίτευση ως παράνομη και αντισυνταγματική.
Με την τελική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων η ΕΡΕ εμφανίζεται ως νικήτρια με το 50,7% των ψήφων και 176 έδρες. Ακολουθεί ο συνασπισμός Ε.Κ. - Κ.Π. με το 33,7% και 100 έδρες και το ΠΑΜΕ με το 14,7% και μόλις 24 έδρες.
 |
| Στρατηγός Κων/νος Δόβας |
Κατά τις εβδομάδες που ακολουθούν, η Ε.Κ. απέχει από κάθε δημόσια παρουσία που θα μπορούσε να «νομιμοποιήσει» την κυβέρνηση και για ένα διάστημα μάλιστα απέχει και από αυτές ακόμα τις συνεδριάσεις της Βουλής (τελικά θα επικρατήσουν πιο ψύχραιμες σκέψεις και θα επανέλθει). Στην πολεμική κατά της ΕΡΕ συμμετέχει και η ΕΔΑ, με ηπιότερους όμως τόνους.
Οι εκλογές του 1961 και ο Ανένδοτος Αγώνας καθόρισαν το κλίμα της πολιτικής ζωής μέχρι τη δικτατορία του 1967 και από την άποψη αυτή αποτέλεσαν μείζονα σταθμό της νεοελληνικής ιστορίας. Αδιευκρίνιστο έμεινε το ποσοστό κατά το οποίο αλλοιώθηκαν τα αποτελέσματα από τις παρατυπίες, καθώς και ο πραγματικός ρόλος των πρωταγωνιστών αυτής της ιστορίας. Γεγονός είναι ότι κύριος «χαμένος» εκείνων των εκλογών υπήρξε η ΕΔΑ, που έχασε τη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης.
Εκλογές 1963.
Με την παραίτηση του Κ. Καραμανλή (11 Ιουνίου) δημιουργείται ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Τα ανάκτορα προχωρούν στη συγκρότηση «μεταβατικής» κυβέρνησης υπό τον Π. Πιπινέλη (19 Ιουνίου), η οποία παίρνει μεν ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή (26 Ιουνίου), αδυνατεί όμως να ασκήσει συγκεκριμένη πολιτική. Έτσι, στις 26 Σεπτεμβρίου η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται νέες βουλευτικές εκλογές.
Με την παραίτηση του Κ. Καραμανλή (11 Ιουνίου) δημιουργείται ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Τα ανάκτορα προχωρούν στη συγκρότηση «μεταβατικής» κυβέρνησης υπό τον Π. Πιπινέλη (19 Ιουνίου), η οποία παίρνει μεν ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή (26 Ιουνίου), αδυνατεί όμως να ασκήσει συγκεκριμένη πολιτική. Έτσι, στις 26 Σεπτεμβρίου η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται νέες βουλευτικές εκλογές.
Μια μέρα μετά από τη διάλυση της Βουλής ο Πιττινέλης παραιτείται και σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον δικαστικό Σ. Μαυρομιχάλη. Ο τελευταίος οργανώνει με υποδειγματικό τρόπο την εκλογική αναμέτρηση της 3ης Νοεμβρίου, πράγμα όχι εύκολο, αν σκεφτεί κανείς ότι την εποχή εκείνη τα πολιτικά πάθη βρίσκονταν στην κορύφωση τους.
Τα αποτελέσματα. Οι εκλογές εκείνες άλλαξαν ολοκληρωτικά τον πολιτικό χάρτη της Ελλάδας και έφεραν «τα πάνω κάτω». Η Ένωση Κέντρου υπερίσχυσε με σχετικά μικρή διαφορά της ΕΡΕ (με 42,3 % έναντι 39,4%) και κέρδισε 138 βουλευτικές έδρες, έναντι 132 των αντιπάλων της. Τρίτο κόμμα ήρθε η ΕΔΑ, με 14,5% και 28 έδρες.
Το αποτέλεσμα αυτό δεν εξασφάλιζε βέβαια στους νικητές αυτοδύναμη πλειοψηφία, αποτελούσε όμως τη δικαίωση του «ανένδοτου αγώνα» που είχε ξεκινήσει ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1961. Κι αυτό, γιατί επιτέλους απομακρυνόταν από την εξουσία η δεξιά παράταξη (μετά από 10 χρόνια συνεχούς διακυβέρνησης) και δημιουργούνταν προϋποθέσεις για περαιτέρω αύξηση του ποσοστού των αντιδεξιών δυνάμεων (με δεδομένο το κλίμα ενθουσιασμού που δημιούργησε η νίκη στη μια πλευρά και το κλίμα απογοήτευσης και σύγχυσης στην άλλη).
Η στάση των πολιτικών δυνάμεων. Από την επομένη των εκλογών ο Γ. Παπανδρέου, διαισθανόμενος την υπέρ του κόμματος του δυναμική, προσανατολίστηκε σε δυο κατευθύνσεις: Αφενός να κατευθυνθεί προς νέα εκλογική αναμέτρηση και αφετέρου να πάρει αμέσως την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, έστω και μειοψηφίας (για να σηματοδοτήσει την πολιτική αλλαγή και να αξιοποιήσει τη μεταβατική περίοδο). Από την άλλη όχθη, η ΕΡΕ βρέθηκε σε δεινή θέση, και κινήθηκε προς δυο μάλλον αντιφατικές κατευθύνσεις. Αφενός να εμποδίσει την άμεση πρωθυπουργοποίηση του Παπανδρέου και αφετέρου να αποφύγει νέες εκλογές. Τέλος, η ΕΔΑ προσπάθησε να δημιουργήσει κλίμα συνεργασίας με την Ένωση Κέντρου, μιας συνεργασίας που στην καλύτερη περίπτωση θα εκφραζόταν σε κυβερνητικό επίπεδο και στη χειρότερη σε επίπεδο στήριξης μιας κεντρώας κυβέρνησης (με ότι αυτό συνεπαγόταν στην προώθηση των πολιτικών της στόχων). Ως προς τα ανάκτορα, η ψυχρότητα στις σχέσεις με τον Καραμανλή ήταν από καιρό δεδομένες, ενώ διαφαίνονταν προοπτικές προσέγγισης με το Κέντρο, μετά από μια μακρό περίοδο έντασης στις μεταξύ τους σχέσεις. Στην προσέγγιση αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο «δεύτερος τη τάξει» ηγέτης της Ένωσης Κέντρου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος.
 |
| Εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963. Πολίτες περιμένουν στην ουρά να ψηφίσουν. Ανάμέσα τους και ο δημοφιλής Γ.Πάντζας |
Κυβέρνηση Παπανδρέου. Στις 5 Νοεμβρίου 1963 ο Παπανδρέου ανέβηκε στ' ανάκτορα και πήρε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, όχι όμως και το δικαίωμα διάλυσης της Βουλής. Δυο μέρες αργότερα ανέλαβε την πρωθυπουργία, γεγονός που προκάλεσε τις οργισμένες αντιδράσεις της ΕΡΕ, η οποία (με ανακοινώσεις και με δημοσιεύσεις στις εφημερίδες της) εγκαινίασε μια ακραία αντιπολιτευτική τακτική, μιλώντας για «κομουνιστικό κίνδυνο», για «διάλυση της εθνικής οικονομίας» κλπ. Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση εκείνη αποτελούνταν από στελέχη που πρόσκεινταν περισσότερο στον Γ. Παπανδρέου και ελάχιστα στον φιλικό προς τα ανάκτορα Σ. Βενιζέλο. Ενδιαφέρον είναι, ακόμα, ότι το νευραλγικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας διατήρησε (με απαίτηση του Παύλου) ο υπηρεσιακός Δ. Παπανικολόπουλος.
Τα πρώτα μέτρα. Από τις πρώτες ημέρες του σχηματισμού της, η νέα κυβέρνηση έκανε σαφές ότι στοχεύει στην εξάλειψη του κλίματος που είχε επικρατήσει στη χώρα μετά τη λήξη του Εμφυλίου και στις 14-15 Νοεμβρίου προχώρησε στην απόλυση ενός μικρού αριθμού κομουνιστών κρατουμένων. Παράλληλα, εξήγγειλε τον εκδημοκρατισμό της κρατικής μηχανής (και κυρίως των σωμάτων ασφαλείας) και δημοσιοποίησε το τολμηρό της πρόγραμμα για τη «Δωρεάν Παιδεία». Σε πολιτικό επίπεδο, ο Παπανδρέου (αντιμετωπίζοντας ισχυρές εσωκομματικές αντιδράσεις) συνέχισε να κινείται προς την προοπτική διεξαγωγής νέων εκλογών, αρνούμενος κάθε σύμπραξη με την ΕΔΑ, στη βάση της τοποθέτησης του για «διμέτωπο αγώνα» εναντίον των δύο ιδεολογικών άκρων. Η στάση του αυτή προκαλεί οργισμένες αντιδράσεις του ηγέτη της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη (2 Δεκεμβρίου), ο οποίος δηλώνει ότι η Αριστερά δεν Θα ανεχθεί να «μείνει στη γωνία».
φεύγει ο Καραμανλής. Στις 9 Δεκεμβρίου η Ελλάδα συγκλονίζεται από μια εντυπωσιακή είδηση: Την αιφνιδιαστική παραίτηση του Κ. Καραμανλή από την ηγεσία της ΕΡΕ και την αποχώρηση του από την Ελλάδα. Ακούγονται πολλά «σενάρια» για το τι ακριβώς έχει μεσολαβήσει και ορισμένοι μιλούν για άμεση ανάμιξη του αυλικού περιβάλλοντος στην εξέλιξη αυτή. Ο ίδιος ο Καραμανλής, ένας πολιτικός που δεν είχε συμβιβαστεί με την ιδέα της εκλογικής ήττας (της μοναδικής στη μακρόχρονη πολιτική του ιστορία), δηλώνει φεύγοντας ότι «το πολίτευμα πλημμελώς λειτουργεί υπό το κράτος των εκβιάσεων».
Μετά την αποχώρηση του (η οποία ερμηνεύτηκε από τους αντιπάλους του ως διαφυγή, ενόψει ποινικής του δίωξης για ατασθαλίες) η ΕΡΕ εξέλεξε αρχηγό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, έναν πολιτικό που (παρά τη γενικά ήπια ιδιοσυγκρασία του) ακολούθησε τακτική υψηλών αντιπολιτευτικών τόνων, υπερθεματίζοντας σε διακηρύξεις περί «κομουνιστικού κινδύνου».
Ψήφος εμπιστοσύνης. Στις 10 Δεκεμβρίου ο Γ.Παπανδρέου προχωρά σε αλλαγές στην ανώτατη στρατιωτική ηγεσία και λίγες μέρες αργότερα ο αποστρατευθείς διοικητής του Α' Σώματος Στρατού στρατηγός Βέλιος εξαπολύει μια πρωτοφανή επίθεση στην κυβέρνηση, εμφανίζοντας την ως ελεγχόμενη από τους κομουνιστές.
Εμπρός στη νέα αυτή πρόκληση, ο πρωθυπουργός «πατάει πόδι» στον Παύλο και αναλαμβάνει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμύνης (14 Δεκεμβρίου). Ήταν μια εξέλιξη που ερμηνεύτηκε από πολλούς «βιαστικούς» ως η αρχή του τέλους για τη μονοκρατορία της δεξιάς παράταξης στις ένοπλες δυνάμεις.
Ψήφος εμπιστοσύνης και... παραίτηση. Στις 16 Δεκεμβρίου συνέρχεται επιτέλους η Βουλή και για μια βδομάδα περίπου συζητά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, μέσα σε ατμόσφαιρα μεγάλης πόλωσης και αντεγκλήσεων. Η ΕΡΕ (πολλοί βουλευτές της οποίας αρνήθηκαν να χειροκροτήσουν τον Παύλο κατά το «λόγο του θρόνου») επιμένουν ότι η χώρα «είναι δέσμια των κομουνιστών», ενώ ο πρωθυπουργός επιμένει ότι το κόμμα του έφερε στην Ελλάδα το αίσθημα της ελευθερίας. Τις ίδιες ημέρες (από τις 20 Δεκεμβρίου) η κατάσταση στην Κύπρο περιπλέκεται και σε επεισόδια μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων βρίσκουν το θάνατο δεκάδες άτομα.
 |
| Η εφημερίδα "Ακρόπολις"(που υποστήριζε την ΕΡΕ) ανακοινώνει την παραίτηση του Καραμανλή από την πολιτική και την αναχώρηση του από την Ελλάδα. |
Στις 23 Δεκεμβρίου (και ενώ η Τουρκία προχωρά σε πρωτοφανείς προκλήσεις και απειλεί με ανοιχτή πολεμική αναμέτρηση) διεξάγεται στη Βουλή η κρίσιμη ψηφοφορία πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις. 167 βουλευτές ψηφίζουν υπέρ της κυβέρνησης (137 του κυβερνητικού κόμματος, 28 της ΕΔΑ και 2 διαγραφέντες της ΕΡΕ) και 130 κατά (128 της ΕΡΕ και 2 του Κόμματος Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη)
Παρά τη μεγάλη αυτή επιτυχία του, ο Γ. Παπανδρέου επιμένει στην πολιτική του «διμέτωπου αγώνα» και σε σχετική ανακοίνωση του αναφέρει:
«Όχι μόνον ηδυνάμεθα, αλλά παρεκαλούμεθα να δεχθώμεν την ψήφον και των δύο άκρων της Βουλής, της ΕΡΕ και της ΕΔΑ, ώστε να καθίσταται δυνατόν το απίστευτον γεγονός της υπερψηφίσεως της κυβερνήσεως και από τους 300 βουλευτάς της Βουλής. Και ηρνήθημεν!».
Μπρος στο πολιτικό αδιέξοδο ο Παύλος αναθέτει διερευνητική εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Π.Κανελλόπουλο, την οποία αυτός καταθέτει δυο μέρες μετά. Τέλος, στις 30 Δεκεμβρίου (και ενώ έχει κορυφωθεί η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις) ο Γ. Παπανδρέου αποχωρεί από την εξουσία, κλείνοντας την κρίσιμη εκείνη περίοδο της «κυβέρνησης των 50 ημερών». Ουσιαστικά έχει πετύχει στις επιδιώξεις του: Αφενός έχει αξιοποιήσει τη δυναμική υπέρ του κόμματος του και αφετέρου έχει υποχρεώσει τον Παύλο να προχωρήσει σε νέες εκλογές.
Με την παραίτηση του Παπανδρέου, η χώρα οδεύει πλέον ολοταχώς προς τις νέες εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964. Υπηρεσιακός πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ιωάννης Παρασκευόπουλος, ο οποίος (μαζί με τους συνεργάτες του)οργανώνει με άψογο τρόπο την εκλογική αναμέτρηση (κατά την οποία επικράτησε πάντως μεγάλη ένταση).
Στις 16 Φεβρουαρίου η Ένωση Κέντρου θριαμβεύει, κερδίζοντας το 58,2% των ψήφων και 171 από τις 300 έδρες της Βουλής.
Πηγές:
"100 Χρόνια Ελλάδα" εκδόσεις Η. Μανιατέα
Τα χρόνια της βίας και της νοθείας
Εφημερίδα "Το Βήμα" 13/10/1961
Αρχείο Κ.Καραμανλή. Εκδόσεις Ίδρυμα Κ.Γ.Καραμανλή. Εκδοτική Αθηνών
Συναφή Θέματα:
Πηγές:
"100 Χρόνια Ελλάδα" εκδόσεις Η. Μανιατέα
Τα χρόνια της βίας και της νοθείας
Εφημερίδα "Το Βήμα" 13/10/1961
Αρχείο Κ.Καραμανλή. Εκδόσεις Ίδρυμα Κ.Γ.Καραμανλή. Εκδοτική Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου