Ξεσπά ο Ελληνοιταλικός Πόλεμος
Το πρωί της 28 Οκτωβρίου η Ιταλία ζητά απροσχημάτιστα «γη και ύδωρ» από την Ελλάδα. Η αρνητική απάντηση που θα δοθεί δια στόματος Ιωάννη Μεταξά θα δώσει το έναυσμα του πολέμου.
 |
| Στιγμιότυπο από ελληνική επίθεση, κατά την διάρκεια του Ελληνοιταλικού Πολέμου. Φωτογραφία του Σπύρου Μελεντζή |
Η από καιρό προετοιμαζόμενη ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας θα αποφασιστεί στις 15 Οκτωβρίου, παρά τις επιφυλάξεις κάποιων σημαντικών στρατιωτικών παραγόντων (όπως του στρατηγού Μπαντόλιο). Ως ημέρα της επίθεσης καθορίζεται τελικά η 28η του ίδιου μήνα, επέτειος της φασιστικής «Πορείας στη Ρώμη» του 1922.
Πράγματι, στις 3 το πρωί της ημέρας, ο Ιταλός πρεσβευτής επισκέπτεται στην Κηφισιά τον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά και του επιδίδει το τελεσίγραφο. Ο τελευταίος το διαβάζει σκεπτικός. Στο κείμενο αναφέρονται διάφορες αιτιάσεις για δήθεν επιθετικότητα της Ελλάδας και τελικά αναγγέλλεται ότι η ιταλική κυβέρνηση έχει διατάξει, ως εγγύηση της ελληνικής ουδετερότητας, την κατάληψη στρατηγικών σημείων εντός της ελληνικής επικράτειας. Η επιχείρηση του ιταλικού στρατού θ' αρχίσει στις 6 το πρωί.
Ο Μεταξάς ζητά διευκρινίσεις, μα ο πρεσβευτής τα 'χει σχεδόν χαμένα. Τότε γυρίζει και του λέει:
«Λοιπόν, έχουμε πόλεμο...».
Η φράση αυτή ισοδυναμεί μ' ένα «ΟΧΙ» και οπωσδήποτε δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες. Είναι η δραματική είσοδος της Ελλάδας στην περιπέτεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Γράφτηκαν πολλά γι' αυτό το όχι στον Γκράτσι και για τις πραγματικές διαστάσεις του. Οι υμνητές του Μεταξά μίλησαν για την υπερήφανη και αποφασιστική στάση του ως Έλληνα πρωθυπουργου, ενώ οι επικριτές του υποστήριξαν με πάθος ότι ο δικτάτορας εκείνη τη στιγμή δεν είχε άλλη διέξοδο και ότι δεν στόχευε σε τίποτα άλλο, παρά σε μια στοιχειώδη αντίσταση για την τιμή των όπλων.
Γεγονός είναι πάντως ότι εκείνο το όχι εξέφρασε τη συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού και είναι πράγματι συγκλονιστικό το πάθος και ο ενθουσιασμός με τον οποίο έτρεξαν να ντυθούν οι πάντες στο χακί, από τις πρώτες πρωινές ώρες. Κι ίσως δεν έχει προηγούμενο η σκηνή των ανδρών που στριμώχνονταν και διαγκωνίζονταν και παρακαλούσαν για να πάρουν όπλο και να τρέξουν αμέσως στο μέτωπο.
 |
| Κων/νος Δαβάκης Ήρωας του Ελληνοιταλικού Πολέμου |
Η πατριωτική αυτή μέθη εκφράστηκε, κατά τους μήνες που ακολούθησαν, και στο μέτωπο της Αλβανίας, όπου ο ελληνικός στρατός (κόντρα σε κάθε λογική περί συσχετισμού δυνάμεων) ταπείνωσε τον εισβολέα και τον έτρεψε σε άτακτη φυγή. Κι από την άποψη αυτή επιβεβαίωσε ότι το όχι στον Γκράτσι και στον Μουσολίνι ήταν κυρίως δική του υπόθεση.
Κατά τον Ελληνοιταλικό Πόλεμο έγινε αισθητή η κακή προετοιμασία της Ελλάδας για πολεμική αναμέτρηση, ενώ εντυπωσίασε και η ανυπαρξία πολεμικής αεροπορίας. Ακόμα, δίπλα στους ικανούς στρατιωτικούς ηγήτορες (με χαρακτηριστική περίπτωση το στρατηγό Δαβάκη), εμφανίστηκαν και πολλοί ηττοπαθείς, που δεν πίστεψαν ποτέ στη νίκη και συνέδεσαν τ' όνομα τους με την παράδοση του Απριλίου 1941 και τις δοσίλογες κατοχικές κυβερνήσεις.
Καταρρέει το μέτωπο - Αρχίζει η τετράχρονη Κατοχή
Τον Απρίλιο του 1941 η Ελλάδα, που πολεμούσε ήδη πάνω από πέντε μήνες εναντίον της Ιταλίας, δέχεται την επίθεση της ναζιστική Γερμανίας (όπως και η Γιουγκοσλαβία), το πρωί της 6ης του μήνα. χωρίς κήρυξη πολέμου και χωρίς κάποιο τελεσίγραφο. Λίγη ώρα αργότερα, ο Γερμανός πρεσβευτής 'Ερμπαχ επέδιδε στον πρωθυπουργό I. Κορυζή σχετική διακοίνωση, με την οποία επιρρίπτονταν στην ελληνική πλευρά ευθύνες για παραβίαση της ουδετερότητας υπέρ των Άγγλων.
Η επίθεση εκδηλώθηκε αρχικά μέσω των ελληνοβουλγαρικών συνόρων και η αντίσταση που προέβαλαν οι ελληνικές δυνάμεις στις κατά πολύ υπέρτερες και καλύτερα εξοπλισμένες γερμανικές δυνάμεις υπήρξε πραγματικά εντυπωσιακή και άκρως αποτελεσματική. Κι ίσως θα μπορούσε να παραταθεί για πολύ, αν δεν έσπαγε τόσο εύκολα (σε λίγες μόνο ώρες) η σερβική άμυνα και δεν προωθούνταν τόσο γρήγορα τα ναζιστικά στρατεύματα μέχρι την ελληνογιουγκοσλαβική μεθόριο.
Από αυτήν ακριβώς την περιοχή εκδηλώθηκε, στις 8 Απριλίου, το δεύτερο κύμα επίθεσης των Γερμανών, που (χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες) έκαμψαν εύκολα την αντίσταση των ελάχιστων Ελλήνων μαχητών και ξεχύθηκαν προς τον νότο. Λίγες ώρες αργότερα (9 Απριλίου), η ελληνική πλευρά αναγκάστηκε να υπογράψει την παράδοση των ξεκομμένων πλέον ελληνικών δυνάμεων που αμύνονταν σθεναρά αλλά απελπισμένα στην ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη (υπό έντιμους όρους) και να αποδεχτεί την απώλεια της Θεσσαλονίκης.
Μετά την εξέλιξη αυτή, έγινε κοινή συνείδηση ότι η κατάρρευση της Ελλάδας ήταν πλέον επικείμενη και το ενδιαφέρον των αμυνόμενων επικεντρώθηκε πλέον στην προσπάθεια καθυστέρησης της γερμανικής προέλασης, ώστε να αποτραπεί ο εγκλωβισμός των σύμμαχων βρετανικών στρατευμάτων και να γίνει δυνατή η διαφυγή από τη χώρα όσο το δυνατόν περισσότερων δυνάμεων. Οι επιβραδυντικές αυτές επιχειρήσεις σημείωσαν γενικά επιτυχία και πολλοί μίλησαν για νέα Δουνκέρκη. Αντίθετα, το ελληνικό επιτελείο διέπραξε το ολέθριο σφάλμα να διατάξει καθυστερημένα (μόλις στις 12 Απριλίου) τη σύμπτυξη των δυνάμεων του Αλβανικού Μετώπου, γεγονός που οδήγησε στον πλήρη εγκλωβισμό τους και, φυσικά, στην ουσιαστική τους εξουδετέρωση.
 |
| Οι Γερμανοί υψώνουν τη σημαία τους στον Ιερό Βράχο |
Η τελευταία σελίδα του δράματος άρχισε να παίζεται από τις 18 Απριλίου, με την απροσδόκητη αυτοκτονία του πρωθυπουργού Κορυζή. Δυο μέρες αργότερα (παρά τις αντίθετες διαταγές των ανωτέρων του) ο στρατηγός Γ. Τσολάκογλου υπέγραψε τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας. Ακολούθησε ο διορισμός του Εμμανουήλ Τσουδερού ως νέου πρωθυπουργού (21 Απριλίου) και η αναχώρηση του βασιλιά και της κυβέρνησης από την Αθήνα για την Κρήτη (23 Απριλίου). Την ίδιες περίπου ώρες, ολοκληρωνόταν ο απόπλους ενός μεγάλου μέρους του ελληνικού στόλου για τη Μέση Ανατολή.
Οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα, που έδινε την αίσθηση έρημης πόλης, στις 27 Απριλίου. Ήταν η αρχή της τετράχρονης νύχτας της Κατοχής
Οι ΔοσίλογοιMε την είσοδο των Γερμανών στη χώρα εκδηλώνεται το φαινόμενο του δοσιλογισμού, της εκούσιας δηλαδή προσφοράς υπηρεσιών στον εχθρό, από ελάχιστους παράγοντες της δημόσιας ζωής και από ιδιώτες. Το παράδειγμα δίνει, δυστυχώς, ένα μικρό τμήμα της ανώτερης στρατιωτικής ηγεσίας, με επικεφαλής το στρατηγό Τσολάκογλου, που -παρά τις αντίθετες διαταγές της κυβέρνησης αλλά και των ανωτέρων του- είχε ενεργήσει τη συνθηκολόγηση του Απριλίου. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Τσολάκογλου, σχηματίζει μια κυβέρνηση υπόλογη στους Γερμανούς, στην οποία συμμετέχουν -μεταξύ άλλων - οι στρατηγοί της συνθηκολόγησης Δεμέστιχας, Μουτούσης, Μπάκος και Κατσημήτρος.Ο Τσολάκογλου θα παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι τα τέλη του 1942, οπότε οι Γερμανοί θα τον αντικαταστήσουν με τον πανεπιστημιακό καθηγητή Κ. Λογοθετόπουλο. Ο τελευταίος θα πλειοδοτήσει σε εκδηλώσεις υποτέλειας και θα πάρει τα πρώτα σοβαρά μέτρα για την αντιμετώπιση του ραγδαία αναπτυσσόμενου αντιστασιακού κινήματος.Το θλιβερό ρόλο του Λογοθετόπουλου θα συνεχίσει, από τον Απρίλιο του 1943, ο I. Ράλλης, ο τρίτος κατοχικός πρωθυπουργός. Αυτός θα φτάσει μέχρι το σημείο να συγκροτήσει τις εξοπλισμένες και καθοδηγούμενες από την Γκεστάπο συμμορίες των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι οποίες -με το πρόσχημα της αντιμετώπισης του κομουνισμού- θα δράσουν προδοτικά εναντίον της Εθνικής Αντίστασης και θα διενεργήσουν εγκλήματα μοναδικής αγριότητας.Κάτω από την πολιτική κάλυψη του κράτους των δοσι-λόγων, θα εκδηλώσει την παρουσία του ένας μεγάλος δυστυχώς αριθμός προδοτών (καταδοτών, μαυραγοριτών κλπ.}, που θα εκμεταλλευτεί τις περιστάσεις και θα θησαυρίσει.Οι συνθήκες που θα επικρατήσουν μετά από την Απελευθέρωση δεν θα επιτρέψουν την ουσιαστική τιμωρία των δοσιλόγων και κανένας τους δεν θα εκτελεστεί. Αντίθετα, πολλοί απ' αυτούς θα εμφανιστούν ως τιμητές της Αντίστασης και θα καταλάβουν επίζηλες θέσεις της δημόσιας ζωής.
 |
| Χιλιάδες Γερμανοί αλεξιπτωτιστές ρίχνονται στην Κρήτη. Πολλοί από αυτούς δεν θα προλάβουν να φτάσουν στο έδαφος |
Η Μάχη της Κρήτης
Με την κατάληψη της Αθήνας από τη Βέρμαχτ (27 Απριλίου 1941) η σύγκρουση με τους εισβολείς μεταφέρεται στην Κρήτη. Εκεί βρίσκονται βρετανικές δυνάμεις 4100 ανδρών, στους οποίους θα προστεθούν και άλλες 26.000, που καταφθάνουν σε κατάσταση πλήρους εξάντλησης από την Ελλάδα. Ακόμα, στη άμυνα του νησιού συμμετέχουν 474 Έλληνες αξιωματικοί και 11.000 οπλίτες (οι περισσότεροι νεοσύλλεκτοι, απειροπόλεμοι και σχεδόν άοπλοι). Από την άλλη μεριά, οι Γερμανοί ρίχνουν στη μάχη 23.000 περίπου επίλεκτους και άριστα εξοπλισμένους άνδρες, της 7ης Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών και της 5ης Ορεινής Μεραρχίας.
Η σύγκρουση ξεκινά στις 20 Μαΐου, με τη ρίψη αλεξιπτωτιστών, αρχικά στην περιοχή του αεροδρομίου Μάλεμε και στη συνέχεια σε άλλα σημεία ζωτικής στρατηγικής σημασίας. Οι αμυνόμενοι Βρετανοί και Έλληνες (καθώς και μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού), αγωνίζονται ηρωικά για να αποκρούσουν την εισβολή και προκαλούν ανυπολόγιστες απώλειες στον εχθρό, τελικά όμως δεν αποφεύγουν την ήττα. Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Μάλεμε και στη συνέχεια κατορθώνουν να αποβιβάσουν, με αεροπλάνα και πλοία, ισχυρές δυνάμεις και να γίνουν κύριοι όλου του νησιού (31 Μάιου).
Μετά την ήττα, το μεγαλύτερο μέρος του αγγλικού και του ελληνικού στρατού θα διαφύγει στην Αίγυπτο, ενώ αρκετοί θα καταφύγουν στα βουνά ή θα πιαστούν αιχμάλωτοι. Οι νικητές, δείχνοντας ελάχιστη μεγαλοψυχία, θα ξεσπάσουν στον άμαχο πληθυσμό και θα προχωρήσουν σε αντίποινα με πυρπολήσεις χωριών και εκτελέσεις.
Ιδρύεται η οργάνωση των Τιμωρών
Ως ιδρυτές της ΠΕΑΝ αναφέρονται ο αξιωματικός της Αεροπορίας Κώστας Περρίκος, ο φοιτητής της Νομικής Σπύρος Γαλάτης, ο ηλεκτροτεχνίτης Αντώνης Μυτιληναίος, η νεαρή πατριώτισσα Ιουλία Πίμπα και, ακόμα, οι Α. Σκούρας, I. Κατεβάτης, Δ. Λόης, Δ. Παπαδόπουλος κ.ά. Η οργάνωση θα τηρήσει αυστηρούς κανόνες συνωμοτικής δράσης και μέσα σε λίγους μήνες θα εξελιχθεί σε μια μικρή μεν (σε αριθμό μελών) αλλά και εξαιρετικά δυναμική ομάδα αποφασισμένων σαμποτέρ.
Πρώτη θέση στο στόχαστρο των αγωνιστών της ΠΕΑΝ κατέχουν οι διάφορες προδοτικές οργανώσεις και ιδίως η φιλογερμανική ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πολιτική Οργάνωσις), που έχει ως «φίρερ» τον φρουρούμενο από τα Ες Ες γιατρό Σ. Στεροδήμο. Η ΕΣΠΟ προσπαθεί να στρατολογήσει Έλληνες εθελοντές για το ρωσικό μέτωπο.
Η επιχείρηση ανατίναξης θα γίνει το μεσημέρι της 20ής Σεπτεμβρίου 1942. Η Ιουλία Πίμπα θα μεταφέρει μια ισχυρότατη βόμβα βάρους 10 οκάδων από το Κουκκάκι στην Πλατεία Κάννιγγος. Εκεί, την παραδίδει στον Α. Μυτηληναίο, ο οποίος κατορθώνει να εισδύσει στο κτίριο, υποδυόμενος τον ηλεκτρολόγο. Στην όλη επιχείρηση μετέχουν ακόμα ο Κ. Περρίκος (που έχει τη γενική επίβλεψη), ο Σ. Γαλάτης, ο Ν. Λάζαρης, ο Ν. Μούρτος, ο Π. Μιχαηλίδης και ο Σ. Στανωτάς.
Η έκρηξη γίνεται στις 12,03' και είναι τρομακτική (ακούστηκε μέχρι τις μακρινές συνοικίες). Ο απολογισμός της είναι εφιαλτικός για τους κατακτητές: 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες νεκροί και μαζί τους 29 Έλληνες προδότες της ΕΣΠΟ. Σ' αυτούς θα προστεθεί και ο «φίρερ» Στεροδήμος, που θα πεθάνει λίγες ημέρες αργότερα από φριχτά εγκαύματα.
 |
| Κώστας Περρίκος. Αξιωματικός |
Οι αρχές κατοχής έξαλλες από το μεγάλο σαμποτάζ θα εξαπολύσουν εκστρατεία, που -με τη βοήθεια προδοτών- θα καταλήξει με τη σύλληψη πολλών βασικών στελεχών της ΠΕΑΝ. Απ' αυτούς ο Κ. Περρίκος θα εκτελεστεί με τυφεκισμό στην Καισαριανή (μαζί του και οι Η. Ντάικος, Σ. Μιχαλόπουλος και Κ. Λαμπρόπουλος), ενώ η I. Πίμπα θα μεταφερθεί στη Γερμανία όπου θα αποκεφαλιστεί. Ο Α. Μυτιληναίος θα δραπετεύσει κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες από τα χέρια των Γερμανών, ενώ ο Σ. Γαλάτης θα υποστεί ταλαιπωρίες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, τελικά όμως θα διασωθεί. Τραγικό υπήρξε, εξάλλου, το τέλος του Ν. Λάζαρη, που σκοτώθηκε από το ΕΑΜ, κατά τις εμφύλιες συγκρούσεις του Δεκεμβρίου 1944.
Η ΠΕΑΝ υπήρξε η σημαντικότερη (μετά το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ) ελληνική αντιστασιακή οργάνωση και η ανατίναξη της ΕΣΠΟ αναφέρεται ως το σοβαρότερο σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ελλάδα. Οι πολιτικές του συνέπειες υπήρξαν καταλυτικές, μια και σηματοδότησαν το τέλος των προσπαθειών για δημιουργία εθνικοσοσιαλιστικού ρεύματος στην κατεχόμενη Ελλάδα. Σήμερα, στο χώρο του σαμποτάζ υψώνεται άγαλμα του Περρίκου και αναμνηστική πλάκα για την ηρωική πράξη της ΠΕΑΝ. ΣΥΝΑΦΗ ΘΕΜΑΤΑ:
Ο τορπιλισμός της "Έλλης"
Ο Πόλεμος. Καλπάκι-Πίνδος-Αλβανία
Η Φανέλα Του Στρατιώτη
Η πρώτη σημαντική πράξη αντίστασης
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου