Ανάλυση του Δημήτρη Καζάκη
(Ο Δ.Καζάκης είναι Οικονομολόγος, αναλυτής και συγγραφέας)
Από το εθνικό επίπεδο, στις απρόσωπες κυρίαρχες οντότητες
Σε τι διαφέρουν όλοι αυτοί που μιλούν σήμερα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ευρώ και το άνοιγμα των συνόρων, λες και πρόκειται για το αποκορύφωμα της βιολογικής εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας, από τους λάτρεις της παραδοσιακής αποικιοκρατίας που, παρ' όλες τις ενστάσεις τους για τους βάρβαρους τρόπους των αποικιοκρατών, έλεγαν και ξαναέλεγαν ότι η αυτή είναι ο μόνος τρόπος διάδοσης του πολιτισμού στον πλανήτη; Για τους απολογητές της αποικιοκρατίας της παλιάς εποχής, ήταν πιο εύκολο να αλλάξεις την διαδρομή του ήλιου στον ορίζοντα, παρά να απαλλαγεί η ανθρωπότητα από τις αποικίες. Όταν οι αγώνες των λαών και των καταπιεσμένων εθνών τσάκισαν και διέλυσαν την αποικιοκρατία, τότε οι ίδιοι απολογητές επινόησαν τις οικονομικές ενώσεις. Γιατί; Διότι η κατοχύρωση της εθνικής κυριαρχίας αποτελούσε ανέκαθεν casus beli για τον ιμπεριαλισμό, για τις δυνάμεις εκείνες της αγοράς που κερδίζουν τα μέγιστα μέσα από τη λεηλασία λαών και χωρών. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ολοκλήρωσε μια πορεία αναίρεσης της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών της. Ας θυμηθούμε τι έλεγε ο Τζουλιάνο Αμάτο, πρώην Ιταλός πρωθυπουργός και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συντακτικής Συνέλευσης, η οποία είχε αναλάβει τη σύνταξη του ευρω-συντάγματος, σε συνέντευξη του στη La Stampa (13 Ιουλίου 2000):
«Το project του ευρωπαϊκού συντάγματος είναι τολμηρό, αλλά για να υπερβούμε τα εμπόδια στην πολιτική είναι αναγκαίο να τα συγκαλύπτουμε. Στην Ευρώπη χρειάζεται κανείς να δρα με το "σαν να" - σαν να είναι αυτό που επιδιώκεται κάτι πολύ λίγο, ώστε να αποσπαστούν πολλά, σαν να πρόκειται τα κράτη να παραμείνουν κυρίαρχα, ώστε να πειστούν να εγκαταλείψουν την κυριαρχία τους. Η Επιτροπή στις Βρυξέλλες, για παράδειγμα, θα πρέπει να δρα σαν να είναι κάποιο τεχνικό εργαλείο, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργεί ως κυβέρνηση. Και ούτω καθεξής, με μεταμφίεση και απόκρυψη...
Η κυριαρχία που χάνεται στο εθνικό επίπεδο δεν περνά οε κάποια νέα οντότητα. Παραδίδεται οε οντότητες δίχως πρόσωπο: το NATO, τον ΟΗΕ και τελικά στην Ε.Ε., η οποία βρίσκεται στην πρωτοπορία ενός κόσμου που αλλάζει, στοχεύοντας σ' ένα μέλλον με πρίγκιπες δίχως κυριαρχία... Η νέα οντότητα είναι απρόσωπη και εκείνοι που έχουν τα ηνία στα χέρια τους δεν φαίνονται, ούτε εκλέγονται... Οι φεντεραλιστές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αφαιρώντας από τα έθνη κράτη την κυριαρχία τους, την μεταφέρουν σ' ένα υψηλότερο επίπεδο. Αυτό είναι το λάθος τους. Η αλήθεια είναι ότι η μεταφορά της κυριαρχίας θα την κάνει να εξαερωθεί, να εξαφανιστεί. Στα πλαίσια της δεν θα υπάρχουν πλέον εξατομικευμένες, ταυτοποιημένες κυριαρχίες. Στη θέση τους θα υπάρξουν ένα πλήθος από αρχές σε διάφορα επίπεδα συλλογικότητας, καθεμιά από τις οποίες θα βρίσκεται επικεφαλής διαφορετικών οργανωμένων συμφερόντων των ανθρώπων: επίπεδα που περιλαμβάνουν απροσδιόριστα πεδία εξουσίας, τα οποία μοιράζονται με άλλες αρχές... Αυτός είναι και ο τρόπος που η Ευρώπη δημιουργήθηκε: μέσα από τη δημιουργία κοινοτικών οργανισμών δίχως να δίνεται η εντύπωση στους οργανισμούς όπου προέδρευαν οι εθνικές κυβερνήσεις ότι υποτάσσονται σε μια ανώτερη εξουσία. Έτσι γεννήθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ως υπερεθνικός θεσμός: ήταν ένα είδος αθέατης ατομικής βόμβας, την οποία ο Σούμαν και ο Μονέ πέρασαν στις διαπραγματεύσεις για την Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα...»
Η λαϊκή κυριαρχία υπό διωγμό
Πολλοί σήμερα θεωρούν ότι η αναίρεση της εθνικής κυριαρχίας δεν είναι τόσο σημαντική ή ότι δεν πρέπει να απασχολεί τον εργαζόμενο. Το μόνο που πρέπει να τον απασχολεί είναι το μεροκάματο και η εργασία του. Δεν υπάρχει πιο αντιδραστικός, ιμπεριαλιστικός οικονομισμός από αυτόν, έστω κι αν προβάλλεται πολλές φορές και από την αριστερά. Κάποιοι άλλοι μιλούν για εθνική κυριαρχία μέσα από τη σκοπιά ενός μεταφυσικού ελληνισμού και μιας ελληνικότητας που παραπέμπει σε αρχαίες καταγωγές και ανιστόρητες ταυτότητες.
Η αλήθεια είναι ότι η αναίρεση της εθνικής κυριαρχίας δεν στερεί την εθνική ταυτότητα από έναν πληθυσμό. Ο ιμπεριαλισμός δεν έχει κανένα πρόβλημα με πληθυσμούς που αναζητούν την εθνική τους ταυτότητα στα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα, στη θρησκεία και την καταγωγή τους. Αντίθετα, ο ιμπεριαλισμός πριμοδοτεί και προμοτάρει μια τέτοια εθνική ταυτότητα. Έτσι, άλλωστε, αντιλαμβανόταν την εθνότητα και το έθνος ο μεσαίωνας. Με τα έθνη των γκέτο, των μειονοτήτων και των μεταναστών, των νομάδων της φτωχολογιάς και των κατεστραμμένων χωρών οι ισχυροί δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Αρκεί το έθνος να μη συγκροτείται στην ιστορικοπολιτική ενότητα που λέγεται λαός, ο οποίος διεκδικεί την κυριαρχία στη χώρα του και, επομένως, την ισοτιμία με όλους τους άλλους λαούς και χώρες, ανεξαρτήτως μεγέθους και ισχύος.
Αυτός είναι ο λόγος που τον ιμπεριαλισμό εξυπηρετούν ταυτόχρονα τόσο ο κοσμοπολιτισμός των αγορών, όσο και ο οικουμενισμός των θρησκειών και των αρχαιολατρικών καταγωγών που διαστρέφουν το πραγματικό κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο των σύγχρονων εθνών. Ο λαός, και κυρίως η εργατική τάξη, παλεύουν για την εθνική κυριαρχία, όχι για να διαφυλάξουν την εθνική τους ταυτότητα με όρους εθνικοφροσύνης, αλλά γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία με όρους λαϊκών συμφερόντων.
Το κεντρικό ζητούμενο της αληθινής εθνικής κυριαρχίας είναι ένα: το κατά πόσον κατοχυρώνει τον ρόλο του λαού στην άσκηση της εξουσίας, δηλαδή τη λαϊκή κυριαρχία. Η λαϊκή κυριαρχία δεν μια απλή νομική έννοια, όπως συνήθως αποδίδεται από τους συνταγματολόγους, αλλά μια κρίσιμη κοινωνικοπολιτική έννοια, που καθορίζει χο περιεχόμενο και τα όρια της δημοκρατίας. Το θεμελιώδες πρόβλημα της δημοκρατίας ήταν ανέκαθεν το πρόβλημα της κυριαρχίας, δηλαδή από πού πηγάζει και ποιος ασκεί την εξουσία. Γι' αυτό και η αστική τάξη από την εποχή του Μοντεσκιέ πασχίζει να πείσει τις εργαζόμενες τάξεις και συνολικά τον λαό ότι η δημοκρατία δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα «πολίτευμα» νομιμοποίησης της άσκησης της κυριαρχίας, που πάντα εναποτίθεται στην άρχουσα τάξη και την εξουσία της. Έτσι, το μόνο που μένει να κάνει ο λαός και οι διάφορες λαϊκές τάξεις δεν είναι παρά να διεκδικούν επιμέρους δικαιώματα και ελευθερίες, να πιέζουν και να αντιδρούν στην εξουσία, αλλά ως εκεί.
Το αίτημα της λαϊκής κυριαρχίας γεννήθηκε στους επαναστατικούς αγώνες του λαού και των εργατικών στρωμάτων, και διατυπώθηκε με επάρκεια από τους πιο «αιρετικούς» επαναστάτες εκπροσώπους αυτών των κινημάτων. Η επίσημη αστική συνταγματική και πολιτική σκέψη εξαναγκάστηκε να το αποδεχθεί -έστω στα λόγια- ως θεμέλιο λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος, μόνο πολύ πρόσφατα και κυρίως μετά το τέλος του Β' παγκοσμίου πολέμου. Εγγυητής αυτού του αιτήματος υπήρξε πάντα η επαγρύπνηση και η οργανωμένη δράση του λαού και ειδικά της εργατικής τάξης. Γι' αυτό και στις μέρες μας που τα λαϊκά και εργατικά κινήματα βρίσκονται σε ύφεση, όχι μόνο η ουσία, αλλά και η ίδια η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας βρίσκεται υπό πρωτοφανή διωγμό από την επίσημη εξουσία.
Η λαϊκή κυριαρχία αποτυπώνεται στις εξής βασικές αρχές:
(α) Μοναδική πηγή κάθε εξουσίας, όπως και ανώτατο όργανο του πολιτεύματος, είναι ο ίδιος ο λαός.
(β) Τα όργανα άσκησης της εξουσίας και οι επιλογές πολιτικής εξαρτώνται από την ελεύθερη έκφραση της λαϊκής θέλησης στη βάση του ελεύθερου, ισότιμου, καθολικού, αντιπροσωπευτικού εκλογικού δικαιώματος.
(γ) Θεμέλιος λίθος της άσκησης της λαϊκής κυριαρχίας είναι η ελευθερία έκφρασης και οργάνωσης του ίδιου λαού, των στρωμάτων και των τάξεων που τον αποτελούν. Η αυθεντική ελευθερία της οργανωμένης συλλογικής δράσης, οι ίδιοι οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες των μαζών, αποτελεί προνομιακό πεδίο εκδήλωσης της κυριαρχίας ενός λαού.
(δ) Δεν μπορεί να υπάρχει λαϊκή κυριαρχία χωρίς εθνική ανεξαρτησία. Στην προσπάθεια της αστικής τάξης και των πιο αντιδραστικών εκπροσώπων της να αποσπαστεί η έννοια «έθνος» από την έννοια «λαός», ώστε να διαφοροποιηθεί η έννοια της εθνικής από τη λαϊκή κυριαρχία και, έτσι, η κυριαρχία ενός μεταφυσικού και ιδεατού έθνους να στραφεί ενάντια στην πραγματική κυριαρχία του λαού, τα λαϊκά και εργατικά κινήματα απαντούσαν ανέκαθεν με την ταύτιση της λαϊκής με την εθνική κυριαρχία. Για την αστική τάξη και τους πολιτικούς εκπροσώπους της, η έννοια της εθνικής κυριαρχίας ταυτιζόταν ανέκαθεν με τον σεβασμό της ιστορικής και πολιτισμικής «ιδιαιτερότητας» ενός έθνους, ενώ για τα λαϊκά και εργατικά κινήματα με την ανάδειξη του λαού σε αφέντη του τόπου του, με τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας του και με την ανεξαρτησία απέναντι σε κάθε ιμπεριαλιστική επιβουλή και υποταγή,
(ε) Η λαϊκή κυριαρχία μπορεί να εκφράζεται αποκλειστικά και μόνο μέσα στα πλαίσια μιας ενιαίας και αδιαίρετης δημοκρατίας. Δηλαδή, μέσα από την ισότητα όλων, ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκείας κ.λπ. σε ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Μέσα στα πλαίσια μια ενιαίας και αδιαίρετης δημοκρατίας δεν μπορούν να υπάρχουν θεσμοθετημένες πλειονότητες και μειονότητες, δεν μπορεί να διασπάται το κράτος σε διοικητικές και πολιτικές οντότητες με «δική τους» κυριαρχία. Όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα, τις ίδιες υποχρεώσεις και την ίδια σχέση με την κεντρική εξουσία. Μόνο με αυτό τον τρόπο έχει δημοκρατικό περιεχόμενο ο εδαφικά ενιαίος και αδιαίρετος χαρακτήρας ενός κράτους.
Όταν η αστική τάξη βρέθηκε στην πολύ δύσκολη θέση να αποδεχθεί τη λαϊκή κυριαρχία ως συνταγματική επιταγή για το καθεστώς της, μεθόδευσε τρόπους ώστε να την καταστήσει φράση κενή περιεχομένου. Οι μεθοδεύσεις περιορισμού ή και πρακτικής αποτροπής της λαϊκής κυριαρχίας συνθέτουν την ιστορία του σύγχρονου κοινοβουλευτισμού. Οι πιο συνηθισμένοι περιορισμοί της τυπικής λαϊκής κυριαρχίας είναι:
(α) Μέσω της θεωρίας της «λευκής εντολής», με βάση την οποία η εκλεγμένη κυβέρνηση δεν υπόκειται στον έλεγχο των εκλογέων, αλλά έχει λάβει εν λευκώ την εντολή να κάνουν όπως τους αρέσει. Στην πραγματικότητα, ο βουλευτής, η βουλή και η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι εντολείς του λαού και, άρα, υπό διαρκή έλεγχο, έως και ανακλητοί,
(β) Μέσω του περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης, οργάνωσης και οργανωμένης δράσης του λαού. Είναι γνωστές οι θεωρίες ότι το «πεζοδρόμιο» δεν μπορεί να κυβερνά, ενώ έχει κατασκευαστεί ένα τεράστιο νομοθετικό και πολιτικό οπλοστάσιο για τον περιορισμό της συνδικαλιστικής και πολιτικής δράσης του λαού, αλλά και των κινητοποιήσεων για λόγους «παρακώλυσης συγκοινωνιών», έως «διατάραξη της δημόσιας τάξης» κ.ο.κ. Ο λαός δεν έχει κανένα πιο πρόσφορο τρόπο να ασκεί την κυριαρχύ1 του πέρα από τις εκλογές, παρά μόνο μέσα από την οργανωμένη δράση και κινητοποίηση του.
(γ) Μέσω της θωράκισης της εκτελεστικής εξουσίας απέναντι στον λαό. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η θεωρία της ισχυρής κυβέρνησης, με βάση την οποία οι εκλογές γίνονται όχι για να καταγράφουν οι πολιτικές διαθέσεις του λαού, αλλά για να υπάρξει ισχυρή διακυβέρνηση της χώρας,
(δ) Μέσω του λεγόμενου προεδρικού συστήματος που, σύμφωνα με τους δημοκρατικούς συνταγματολόγους του μεσοπολέμου, δεν είναι παρά η μοναρχία με δημοκρατική αμφίεση. Με αυτό το σύστημα η εξουσία μεταφέρεται από τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς στον πρόεδρο, ο οποίος την ασκεί κατά το δοκούν. Ο πρόεδρος αντλεί την απόλυτη εξουσία του από την καθολική ψηφοφορία. Στις ΗΠΑ, μάλιστα, ο πρόεδρος δεν εκλέγεται καν απευθείας από το εκλογικό σώμα, αλλά από ένα σώμα εκλεκτόρων των πολιτειών που ο αριθμός και η σύνθεση του υπήρξε ανέκαθεν προϊόν κάθε είδους «μαγειρεμάτων».
..Α' μέρος του άρθρου
Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευθεί στο Hellenic Nexus
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου