Τρίτη 29 Μαρτίου 2011

Ο Εμφύλιος - το αντάρτικο στην Κρήτη

Για την αποφυγή της μετάδοσης της πυρκαγιάς του εμφυλίου πολέμου σε ολόκληρη την Κρήτη (οι πρώτες εστίες ένοπλων ομάδων φυγόδικων είχαν ήδη εμφανιστεί στη Δυτική Κρήτη) έγινε σύσκεψη στα Χανιά όλων των πολιτικών παρατάξεων. Στη σύσκεψη μετείχε εκ μέρους του ΚΚΕ ο νέος Γραμματέας της περιοχής Γιώργης Τσιτήλος, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον Βλαντά και προσωπικά ο Σοφοκλής Βενιζέλος. Κατά τη σύσκεψη εκείνη συμφωνήθηκε να κρατηθεί η Κρήτη έκτος της δίνης του εμφυλίου πολέμου, ο δε Σοφοκλής Βενιζέλος υποσχέθηκε αμνηστία στους ένοπλους φυγόδικους και μεταφορά τους σε οποιοδήποτε μέρος εκλέξουν αυτοί με δική του ευθύνη.
Βέβαια η πρόταση Βενιζέλου ήταν πολιτικά ύποπτη και ήθελε προφανώς να απογυμνώσει την  Αριστερά από τα δυναμικά της ερείσματα, που χωρίς να έχουν ειδική εντολή, είχαν σπεύσει να φυγοδικήσουν (για μη πολιτικά αδικήματα οι περισσότεροι, όπως η ζωοκλοπή) στην ύπαιθρο. Ωστόσο, αντί να αποτελέσει εκείνη η σύσκεψη την αφετηρία μιας γενικότερης μεθόδευσης να κρατηθεί η Κρήτη έξω από τον εμφύλιο, αφού άλλωστε δεν είχε και προβλήματα τρομοκρατικής δραστηριότητας της Δεξιάς που να δικαιολογούν το αντάρτικο, είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.

Ο Καπετάν Γιάννης Ποδιάς

Και το Π.Γ. του ΚΚΕ διεμήνυσε στην οργάνωση της Κρήτης και τον Τσιτήλο αντί να διοργανώνουν μαζικούς απεργιακούς αγώνες να προετοιμάζουν τα πνεύματα και ένοπλες ομάδες για να πιάσουν τα βουνά! Χαρακτηριστικό των προθέσεων της ηγεσίας υπήρξε το γεγονός ότι έστειλαν στην Κρήτη (Ηράκλειο) τον παλιό αντιστασιακό καπετάνιο Γιάννη Ποδιά, υπό συνθήκες παρανομίας, για να οργανώσει το αντάρτικο στην Ανατολική Κρήτη και να βγει στο βουνό στην περιοχή Βιάνου, ενώ ένας άλλος γνωστός καπετάνιος ο Ανωγειανός Γιώργης Σμπώκος κατέφυγε στον Ψηλορείτη με κέντρο το χωριό του τα Ανώγεια, στρατολογώντας μεθοδικά ένοπλους αντάρτες. Ήδη ο Ποδιάς έδινε τα πρώτα σημεία της παρουσίας του στο βουνό, καταλαμβάνοντας με την ομάδα του την Ιεράπετρα, για να εξοντωθεί αργότερα, τον Αύγουστο του 1947 σε μια ενέδρα στον Ψηλορείτη μαζί με την ομάδα του.
Την Α. Κρήτη στους πρώτους μήνες του εμφύλιου πολέμου το ΓΕΣ είχε χρησιμοποιήσει ως στρατόπεδο συγκεντρώσεως στρατιωτικών μονάδων που είχαν χαρακτηριστεί ως μη πιστές από το καθεστώς της Δεξιάς.Πράγματι, κάπου τρία τάγματα είχαν σταλεί εκεί με αποτέλεσμα πολλοί από τους στρατιώτες που τα απαρτίζανε, αριστερών φρονημάτων, να βγουν στα βουνά. Έτσι το αντάρτικο ενισχύθηκε από καινούργιες κατατάξεις που ολοένα πλήθαιναν, τόσο που το καλοκαίρι του 1947 να απειλούνται τα μεγάλα αστικά κέντρα του νησιού.

Τότε ο Βενιζέλος ανήσυχος, υπακούοντας στις εκκλήσεις των κομματαρχών του, έστειλε στην Κρήτη ένα τάγμα από πιστούς οπαδούς του καθώς και μια διλοχία Κρητικών χωροφυλάκων, έμπειρων στις επιχειρήσεις κατά των ανταρτών από τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο ,τοποθετώντας ως στρατιωτικό διοικητή τον συνταγματάρχη Γιάννη Φραγκιαδάκη αυτόχθονα. Ένα τυχαίο έναυσμα θα έφερνε ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης. Και το έναυσμα δόθηκε, με την αψυχολόγητη εκτέλεση, από τον Μπαντουρογιάννη και το γιατρό Μανόλη Σιγανό και την ομάδα τους, στο δήμο Κεραμιών του παράγοντα του χωριού Γερόλακκος Νίκου Παπαδάκη. Το γεγονός εκμεταλλεύτηκε ο γνωστός οπλαρχηγός της Δεξιάς Παύλος Γύπαρης και διέταξε την εκτέλεση δύο διαπρεπών μελών της κοινωνίας των Χανίων του συνταγματάρχη σε τιμητική αποστρατεία  Γιώργη Παπουτσάκη και του επίσης σε τιμητική αποστρατεία ταγματάρχη Γεωργίου Σταματάκη, ανάπηρου με ξύλινο πόδι, που οι δεσμοί τους με την αριστερά ήταν γνωστοί στα Χανιά.
Τον Σεπτέμβριο του 1947 έγινε μεγάλη  εκκαθαριστική επιχείρηση στην περιοχή Κίσσαμου.  Το συγκρότημα Μπαντουρογιάννη έπεσε σε ενέδρα του στρατού και υπέστη μεγάλη φθορά, σκοτώθηκε δε και ο  ίδιος ο αρχηγός του Μπαντουρογιάννης. Έτσι ένα μεγάλο και ισχυρό τμήμα που κρατούσε την περιοχή Λευκών Όρων και το οροπέδιο του Ομαλού εξοντώθηκε και το κουφάρι του αρχηγού του περιφερόταν με κανιβαλικές εκδηλώσεις στα Χανιά ασυνήθιστες για την Κρήτη.



Ο Νίκος Κοκοβλής ιστορεί: Γενική επιθυμία ομαλότητας
Ο Νίκος Κοκοβλής, Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Χανίων μετά την απελευθέρωση και από τα πιο σημαντικά στελέχη του αντάρτικου στη Δ. Κρήτη, στην περιοχή των Λευκών Όρων, ιδού πως αφηγήθηκε στον γράφοντα τα γεγονότα της Κρήτης μετά τη λήξη του 1946:
«Έληγε έτσι το 1946 και η ομαλότητα στην Κρήτη διατηρούνταν γιατί οι "Λαϊκοί" δεν μπορούσαν να τη διαταράξουν. Αυτή την περίοδο που στην άλλη Ελλάδα γίνονταν μεγάλες συγκρούσεις, στην Κρήτη ήταν ελάχιστοι οι διωκόμενοι που έφεραν όπλα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Π.χ., στη Δυτική Κρήτη δεν ξεπερνούσαν το καλοκαίρι του 46 τους 6-7 που κυνηγήθηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση όπως οι Σπανουδάκης και Ρωμανιάδες στην επαρχία Ακοκορώνου,  Πισσάς και Μπολούδης στην Κυδωνιά, Μπαντουρόγιαννης στην Κίσσαμο κ.λπ.».
Η απόφαση της Β’ ολομέλειας της Επιτροπής Περιοχής Κρήτης του Κ.Κ.Ε. σημειώνει:
«Η σχετική ησυχία που επικρατεί στην Κρήτη δεν οφείλεται στη θέληση των Αρχών να διατηρήσουν την τάξη, μα στην αδυναμία τους να τη διαταράξουν, γιατί αντιμετωπίζουν τον μεγάλο όγκο του δημοκρατικού κρητικού λαού ενωμένο να αντιστέκεται σε κάθε φασιστική ενέργεια και αυθαιρεσία και μαζικά να αντιμετωπίζει κάθε προσπάθεια στραγγαλισμού των ελευθεριών του...»
Είναι χαρακτηριστική η απάντηση, που έδωσε ένας από τους ηγέτες της ΕΟΚ στα Χανιά, παράγοντας των βενιζελικών και πρώην δήμαρχος,ο  Ν. Σκουλάς στην πρόσκληση από μέρους των Αρχών να αρχίσουν δράση κατά των κομμουνιστών:  «Οι κομμουνιστές δε μας πειράζουν και δεν βλέπουμε το λόγο να άλληλοσφαγούμε».
Τώρα όμως (αρχές του '47) με τη συμμετοχή του Βενιζέλου στην κυβέρνηση των "7" θα αλλάξουν τα πράματα, θα κινήσουν τους Δεξιούς του Κέντρου να δράσουν μαζί με τους Δεξιούς βασιλόφρονες, τους συνεργάτες των Άγγλων και τους δοσίλογους για το άναμμα του εμφύλιου. Γι’ αυτό το ΕΑΜ εντείνει τις προσπάθειες του για τη διατήρηση της ομαλότητας.
Σε σχόλιο της η «Μαχόμενη Κρήτη» του Γενάρη (1947) με τίτλο "Ο κ. Βενιζέλος ομολογεί" γράφει:
«Στα τέλη του περασμένου μήνα πραγματοποιήθηκε στα Χανιά σύσκεψη της Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΑΜ, ΣΚ-ΕΛΔ, ΧΡΙΣΚΕ, Δημοκρατικός Σύλλογος) και του κ. Σ. Βενιζέλου και στελεχών του κόμματος του για την εξεύρεση τρόπου συνεννόησης όλου τού δημοκρατικού κόσμου του Νομού και της ματαίωσης του εμφυλίου πολέμου στην Κρήτη. Η Δημοκρατική Αριστερά πρότεινε μια σειρά μέτρα που θα πρέπει να παρθούν (Σημ. να σταματήσει κάθε διωγμός ενάντια στην Αριστερά, οι Κρήτες φαντάροι να μένουν στην Κρήτη και να μην στέλνονται να πολεμήσουν τους αντάρτες στην άλλη Ελλάδα κλπ.) από όλα τα δημοκρατικά κόμματα και οργανώσεις για την επιτυχία του σκοπού που έθεσε η σύσκεψη. Ο κ. Βενιζέλος αρνήθηκε τη συμβολή του, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά γιατί δεν του επιτρέπει η …συνεργασία του με άλλα κόμματα (Σημ. εννοεί τη συνεργασία του στην κυβέρνηση)... Έτσι ομολογεί μόνος του τη συνεργασία του με το μοναρχισμό και την ευθύνη του και ενοχή του στις προσπάθειες διάσπασης του δημοκρατικού λαού του νησιού...».
Σε άλλο σχόλιο (τεύχος Φλεβάρη), σημειώνει:
«Στα Χανιά έγινε μια μεγαλειώδης συγκέντρωση στις 26.1.47 με πρωτοβουλία του Δημοκρατικού Συλλόγου και στην όποια πήραν μέρος αντιπρόσωποι από το Κέντρο και τη Δεξιά, μελετήθηκε η κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Κρήτη με τις προσπάθειες των εμπρηστών για επέκταση του εμφυλίου πολέμου και εκλέχτηκε Συμφιλιωτική Επιτροπή. Αργότερα ακλούθησαν τέτοιες συγκεντρώσεις σε πολλά χωριά του Νομού και δημοσιεύτηκαν κιόλας «πραχτικά συμφιλιώσεως». Φαίνεται πως το ίδιο και στους άλλους Νομούς της Κρήτης καταχτά καθημερινά έδαφος, παρά το γεγονός καταπολέμησης του από την αντίδραση με επικεφαλής το κόμμα των Βενιζελικών Φιλελευθέρων...».

 
Ο Γύπαρης τορπιλίζει την ενότητα. Η απεργία
Η καθοδήγηση των βενιζελικών σπρώχνει προς τη σύγκρουση. Διορίζεται στρατιωτικός διοικητής Ν. Χανίων ο Γύπαρης κι αρχίζει να στρατολογεί κακοποιά στοιχεία και κατσικοκλέφτες, που πολλούς κιόλας τους έβγαλαν από τη φυλακή, και να συγκροτεί το λεγόμενο σώμα «Άνευ Θητείας χωροφυλάκων». Οι διωκόμενοι πληθύνονται και πλαισιώνουν τις ομάδες του βουνού που ακόμα δεν παρουσίαζαν καμιά δράση. Ταυτόχρονα υπήρχαν πολλοί ανυπόταχτοι, που κρύβονταν. Αρνούνταν να πάνε στον στρατό.
Από το Μάρτη και η κομματική οργάνωση έδωσε την εντολή στα μέλη της να μην κατατάσσονται στρατιώτες. Όσο πάει και μεγαλώνει η κινητοποίηση ιδιαίτερα των γυναικών, που απαιτούν από τις Αρχές να μη πηγαίνουν τα στρατευμένα παιδιά τους στην άλλη Ελλάδα στις αδελφοκτόνες συγκρούσεις.
Μέσα στο Φλεβάρη (1947) επικρατούσε μεγάλος αναβρασμός στις τάξεις των εργαζομένων. Οι δημόσιοι υπάλληλοι κατέβηκαν σε απεργία σε όλη την Κρήτη, που κράτησε μια βδομάδα. Άλλες κλαδικές απεργίες των εργατών (ΕΤΕΛ κλπ ) κράτησαν πολλές μέρες. Οι επαγγελματίες επίσης κινητοποιούνται και οι αγρότες έκαναν συγκέντρωσεις διαμαρτυρίας. Την τελευταία βδομάδα του Φλεβάρη οι συνεταιρισμοί των αγροτών κατέβηκαν σε απεργία διαρκείας σε όλη την Κρήτη. Απεργιακές φρουρές σε όλους τους δρόμους περιφρουρούν την απεργία και τίποτα δεν μπαίνει στις πόλεις. Η Χωροφυλακή κάνει προσπάθειες να διαλύσει τις απεργιακές φρουρές. Τότε πολλοί αγρότες ένοπλοι πιάνουν καίρια σημεία για να προστατέψουν τις απεργιακές φρουρές τους και την  απεργία τους. Και την υπερασπίζουν πράγματι αποτελεσματικά.

Παύλος Γύπαρης
Την τελευταία μέρα τού Φλεβάρη κυκλοφορεί ανακοίνωση των επαγγελματοβιοτεχνικών οργανώσεων και των Εργατικών Κέντρων ότι από την 1η του Μάρτη κατεβαίνουν, σε απεργία και καλούν σε συγκέντρωση. Η απεργία έτσι γίνεται παλλαϊκή. Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ν. Χανίων Γύπαρης κυκλοφορεί διαταγή που απαγορεύει τη συγκέντρωση. Η παλλαϊκή απεργιακή επιτροπή άπαντα ότι η συγκέντρωση θα γίνει. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρίζεται. Οι Δεξιοί φοβούνται ότι έχει αποφασιστεί η κατάληψη της εξουσίας και πολλοί ζητούν να κοιμηθούν το βράδυ σε σπίτια Αριστερών.
Μια αναμέτρηση θα έδινε οπωσδήποτε τη νίκη στο Νομό Χανίων, ίσως και σε όλη την Κρήτη, στις δυνάμεις της Αριστεράς.
(Η σύγκρουση δεν έγινε, καθοδήγηση της οργάνωσης του ΚΚΕ πειθαρχούσε απόλυτα στη γενική γραμμή του κόμματος -ήταν ακόμα η εποχή, που κατά το Ζαχαριάδη, δεν αποβλέπουμε στην κατάληψη της εξουσίας, αλλά απλώς κάνουμε μια «ένοπλη διαμαρτυρία». Φυσικά μια τέτοια επαναστατική εξουσία στο νησί είναι ζήτημα αν θα μπορούσε να κρατηθεί για λίγο, γιατί οι Αγγλοαμερικανικοί και η αντίδραση θα κινούσαν το πάν εναντίον της κι ίσως οι συνέπιες για τον κρητικό λαό να ήταν πολύ βαριές).
Το βράδυ κυκλοφορεί νέα διαταγή του Γύπαρη (με παράρτημα της εφημερίδας του κ. Μητσοτάκη «Κήρυξ») πιο απειλητική, που γνωστοποιούσε ότι κάθε απόπειρα συγκέντρωσης θα παταχθεί αμείλικτα. Η απεργιακή επιτροπή με προκήρυξη άπαντα και πάλι ότι η συγκέντρωση θα γίνει. Η ένταση έτσι φθάνει στο κατακόρυφο
Στις 3 μετά τα μεσάνυχτα (πριν εκδηλωθεί η παλλαϊκή απεργία) ο Γενικός Διοικητής Κρήτης κ. Χρ. Τζιφάκης καλεί την απεργιακή επιτροπή και την επιτροπή συμφιλίωσης. Ύστερα από συζήτηση υπόγραψε ένα πρωτόκολλο που υποσχόταν ότι «αναλαμβάνει να λύσει» εντός 20ημέρου τα ζητήματα που εξαρτιούνται από αυτόν (περίπου τα μισά από τα 17 αιτήματα της παλλαϊκής απεργίας) για  τα υπόλοιπα θα πάει στην Αθήνα να μεσολαβήσει ώστε να τα λύσει σύντομα η κυβέρνηση.
Έτσι, η απεργιακή επιτροπή αποφάσισε την αναστολή της απεργίας και κυκλοφόρησε σε χιλιάδες αντίτυπα το πρωτόκολλο που υπόγραψε ο Γενικός Διοικητής.
Ύστερα από μερικές μέρες έφυγε, πράγματι, ο Γενικός Διοικητής για την Αθήνα και εκεί κάθισε πάνω από μήνα, συζήτησε με την κυβέρνηση όχι βέβαια για τη λύση των ζητημάτων, άλλα για το πως θα χτυπηθεί το αριστερό κίνημα. Στο μεταξύ ο Γύπαρης τελείωσε τη συγκρότηση του «Άνευ θητείας» σώματος χωροφυλάκων με τη συγκέντρωση όλων των εγκληματικών στοιχείων, που τα εξαπέλυσε πάνοπλα και σιγά - σιγά να σπείρουν στην πόλη των Χανίων την τρομοκρατία και μετά να ξεδιπλωθούν και στην ύπαιθρο.

Τάσος Βουρνάς
Πηγή: Τα Νεα (18 Φεβρουαρίου 1981)

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου