Η ουτοπία της «αποανάπτυξης»

Πολλή συζήτηση γίνετε τον τελευταίο καιρό για ένα κίνημα, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης, γνωστό ως «Κοινωνία της Αποανάπτυξης». Η θεωρία αυτή στηρίζεται στην αρχή ότι «δεν μπορείς να παράγεις απεριόριστο πλούτο από κάτι που έχει όρια», εννοώντας βέβαια τα όρια του πλανήτη. Μέσα στις συνθήκες της κρίσης και της γενικότερης ιδεολογικής σύγχυσης, η θεωρία αυτή έχει αποκτήσει κάποιους οπαδούς, κυρίως σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία.

Η ανθρωπότητα δεν μπορεί να γυρίσει προς τα πίσω.
Το μέλλον είναι μια ανάπτυξη
στην υπηρεσία των ανθρώπινων αναγκών

Αντικειμενικά εχθρός της θεωρίας αυτής είναι η ανάπτυξη και, χωρίς να το λέει σαφώς, στην ουσία καταλήγει στην εξαφάνιση ή συρρίκνωση της εργατικής τάξης, αφού βασική προϋπόθεση της είναι η μείωση της παραγωγής. Συνδέεται άμεσα με παραδοσιακές μορφές επιβίωσης, κοντά στη φύση, μορφές ανταλλακτικής οικονομίας κ.λπ.

Το όλο εγχείρημα εκφράζει περισσότερο απελπισία, παρά μια διαυγή θεώρηση της πραγματικότητας. Οι θεωρητικοί του δεν δίνουν απαντήσεις σε καίρια ζητήματα: πως στην εποχή της διεθνοποίησης της οικονομίας προτείνεται να στραφούμε σε μικρές παραγωγικές μονάδες, πως μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο ειδικά στα πλαίσια του καπιταλισμού κ.λπ. Πόσο πίσω άραγε πρέπει να πάμε για να επιτύχουμε μια αρμονική σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον; Στην πρωτόγονη κοινωνία;

Πάντως, η όλη σύλληψη δεν είναι καινούργια. Με μικρές διαφοροποιήσεις, στη δεκαετία του ’60, υπήρξαν σε πολλές αναπτυγμένες χώρες ανάλογες πρακτικές, βλέπε χίπις, οι οποίες αποδείχτηκαν σαπουνόφουσκα. Άνθρωποι μικροαστικής κατά κύριο λόγο αντίληψης άφηναν την βολή της μεγάλης πόλης, για να πάνε να ζήσουν στην φύση σε κοινόβια, γυρίζοντας την πλάτη «στην κατανάλωση και το χρήμα». Όμως, στην πορεία, βλέποντας το ουτοπικό του θέματος, επέστρεψαν οι περισσότεροι από αυτούς, νικημένοι, στις αγκαλιές του συστήματος.

Είναι φυσικό η αβεβαιότητα και η απελπισία μπροστά στην υπάρχουσα κρίση και το αδιέξοδο του καπιταλισμού να γεννούν τέτοιες τάσεις, ιδίως σε μικροαστικά περιβάλλοντα. Όμως όλο αυτό το εγχείρημα οδηγεί σε λάθος δρόμους, απομακρύνει την εργατική τάξη από τον βασικό  στόχο ο οποίος είναι η ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος, και όχι, «μπαλώματα» με σίγουρη αποτυχία. Μόνο με τον παγκόσμιο σοσιαλισμό θα τελειώσουν οι οικονομικές κρίσεις και ο άνθρωπος θα αναπτύξει μια αρμονική σχέση με την φύση, αξιοποιώντας πλέον τους πόρους του πλανήτη για τις πραγματικές ανάγκες του κι όχι για το κέρδος.

Ματίνα Χελιδώνη